“‘ਪ੍ਰਿੰਟ’ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਪਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਾਂਗ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਵੀ ‘ਐਕਸਪਾਇਰੀ ਡੇਟ’ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।”
ਇਹ ਲਾਈਨ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸੱਚਾਈ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਹਰ ਰਿਸ਼ਤਾ ਸਦਾ ਲਈ ਨਹੀਂ ਬਣਦਾ। ਕੁਝ ਰਿਸ਼ਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਕੁਝ ਬਿਨਾਂ ਕਾਰਣ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਕੁਝ ਸਾਡੀ ਹੀ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਕਾਰਨ ‘ਐਕਸਪਾਇਰ’ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਮਿਆਦ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਕੰਮ ਦੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ। ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਜਦੋਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਿਆਰ, ਭਰੋਸਾ ਤੇ ਆਪਸੀ ਆਦਰ ਦੀ ਮਿਆਦ ਪੁੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਕੰਮ ਦੇ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੇ।
“ਕਦੇ ਸੁੱਟਣੇ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਦੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਟੋਰ ਵਿੱਚ ਇੱਧਰ-ਉੱਧਰ ਪਏ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।”
ਇਹ ਉਹੀ ਰਿਸ਼ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਕਦੇ ਸਾਡਾ ਜੀਵਨ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਅੱਜ ਉਹ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਯਾਦ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਜੀਵਨ ਦਾ ਸਬਕ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੀ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਮਿਆਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਉਹ ਮਿਆਦ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਪਰ ਹਕੀਕਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮਰਿਆ ਹੋਇਆ ਰਿਸ਼ਤਾ ਦੁਬਾਰਾ ਜ਼ਿੰਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ।
ਹਾਂ, ਉਹ ਰਿਸ਼ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰ ਮਿਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਦੇ ਹਾਸੇ, ਕਦੇ ਹੰਝੂ, ਕਦੇ ਖਾਮੋਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਆਖ਼ਰਕਾਰ ਦਿਲ ਨੂੰ ਇਹੀ ਸਮਝਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਦਿਲ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿ—
ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੀ ਇਕ ਕੁਦਰਤੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਕੁਝ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਛਾਪਾਂ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਫ਼ੇ ‘ਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਛਪ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਪੁਰਾਣਾ ਖ਼ਤ, ਪੁਰਾਣੀ ਤਸਵੀਰ ਜਾਂ ਕੋਈ ਭੁੱਲੀ ਹੋਈ ਵਸਤੂ, ਜਿਸਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਅਸੀਂ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ—ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੀ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਦਿਲ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਖਟਖਟਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਪਰ ਸਮੱਸਿਆ ਇਹ ਹੈ ਕਿ—
“ਜੋ ਰਿਸ਼ਤੇ ਐਕਸਪਾਇਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਫਿਰ ਆਪਣੀ ਅਸਲ ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ।”
ਉਹ ਕੇਵਲ ਟੁੱਟੇ ਹੋਏ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਾਂਗ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਚਾਹ ਕੇ ਵੀ ਨਵਾਂ ਘਰ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕਦੇ।
ਕਈ ਵਾਰ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਜੋੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਪਰ ਉਸ ਜੋੜ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣੀ ਗਰਮੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਉਹ ਸਿਰਫ਼ “ਜੀਵਨ ਦੀ ਲੋੜ” ਜਾਂ “ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਮਜਬੂਰੀ” ਕਰਕੇ ਕਾਇਮ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
“ਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ‘ਐਕਸਪਾਇਰ’ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ‘ਰੀਐਕਸ਼ਨ’ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹੋਣ!”
ਹਾਂ, ਕਈ ਵਾਰ ਖਤਮ ਹੋਏ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੀ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕੌਣ ਆਪਣਾ ਸੀ, ਕੌਣ ਸਿਰਫ਼ ਸਮੇਂ ਲਈ ਸੀ।
ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਾਂ ਕਦੇ ਕਦੇ ਹੋਰ ਨਾਜ਼ੁਕ ਵੀ।
ਇਹ ਵੀ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਚੀਜ਼ਾਂ ਆਪਣੀ ਮਿਆਦ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਈਆਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ—
“ਰਿਸ਼ਤੇ ਭੁੱਲੇ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ। ਉਹ ਯਾਦਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਰੂਹ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।”
ਕਦੇ ਉਹ ਯਾਦਾਂ ਅਸੀਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਹੰਝੂ ਬਣ ਕੇ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਕਦੇ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਤੇ ਕਦੇ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦੇ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਅਗਲੀ ਵਾਰੀ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸਹਿਜਣਾ ਹੈ।
ਆਖ਼ਰ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿ—
ਹਰ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਨਹੀਂ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ।
ਕੁਝ ਰਿਸ਼ਤੇ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਇਕ ਅਧਿਆਇ ਵਾਂਗ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਆਪਣਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਾ ਕੇ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਅਤੇ ਉਸੇ ਵੇਲੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿ—
“‘ਪ੍ਰਿੰਟ’ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਪਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਾਂਗ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਵੀ ‘ਐਕਸਪਾਇਰੀ ਡੇਟ’ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।”
ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਪੁਰਾਣੀ ਕਿਤਾਬ—ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਮਾਇਨੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ; ਬੰਦ ਹੋ ਕੇ ਰੱਖ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਧੂੜ ਖਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ।”
“ਕਈ ਵਾਰ ਰਿਸ਼ਤੇ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਸਿਰਫ਼ ਖਾਮੋਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ—ਤੇ ਖਾਮੋਸ਼ੀ ਵੀ ਇਕ ਦਿਨ ‘ਐਕਸਪਾਇਰੀ’ ਦੀ ਮੋਹਰ ਲਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।”
“ਰਿਸ਼ਤੇ ਟੁੱਟਦੇ ਨਹੀਂ, ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਝੜਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਦਰਖ਼ਤ ਤੋਂ ਪੱਤੇ—ਇੱਕ ਦਿਨ ਵੇਖਦੇ ਵੇਖਦੇ ਸਾਰਾ ਦਰਖ਼ਤ ਸੁੰਨਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।”
“ਰਿਸ਼ਤੇ ਜਦੋਂ ਆਪਣੀ ਮਿਆਦ ਪੂਰੀ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਦੋਂ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ। ਜਿੰਨਾ ਜ਼ੋਰ ਲਾਈਏ, ਓਹੋ ਜਿਹਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਸੁੱਕੇ ਫੁੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਬੂ ਲੱਭਣੀ।”
“ਕਈ ਰਿਸ਼ਤੇ ਖਤਮ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਸਤਾਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੇ, ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਛਾਵਾਂ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਤੁਰਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।”
“ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਐਕਸਪਾਇਰੀ ਡੇਟ ਦਿਖਦੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ—ਗੱਲਾਂ ਘੱਟ ਹੋਣ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ, ਮਿਲਣ ‘ਤੇ ਖਾਮੋਸ਼ੀਆਂ ਵੱਧਣ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ।”
“ਚੀਜ਼ਾਂ ਐਕਸਪਾਇਰ ਹੋ ਕੇ ਸੁੱਟੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਰਿਸ਼ਤੇ ਐਕਸਪਾਇਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਦਿਲ ਦੇ ਸ਼ੈਲਫ਼ ‘ਤੇ ਰੱਖੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।”
“ਰਿਸ਼ਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਤਾਂ ਖੁਸ਼ੀ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਖਤਮ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਸਬਕ ਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।”
ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਐਕਸਪਾਇਰੀ ਡੇਟ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਦਿਸਦੀ, ਪਰ ਦਿਲ ਹਰ ਧੜਕਣ ਨਾਲ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ।”
“ਜਦੋਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਿਆਂ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਥਾਂ ਥਕਾਵਟ ਆਉਣ ਲੱਗੇ, ਸਮਝੋ ਰਿਸ਼ਤਾ ਆਪਣੀ ਮਿਆਦ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ।”
“ਕਈ ਵਾਰ ਰਿਸ਼ਤਾ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਿਰਫ਼ ਆਦਤ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ—ਤੇ ਆਦਤ ਵੀ ਇੱਕ ਦਿਨ ਛੁੱਟ ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।”
“ਰਿਸ਼ਤੇ ਜਦੋਂ ਐਕਸਪਾਇਰ ਹੋਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਹਾਸੇ ਵੀ ਨਕਲੀ ਲੱਗਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।”
ਐਕਸਪਾਇਰ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਚੀਖ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।”
“ਰਿਸ਼ਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਧੀਰੇ-ਧੀਰੇ ਮਰਦੇ ਹਨ—ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਬਦ ਘੱਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਫਿਰ ਮਿਲਣਾ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਪਰਵਾਹ ਘੱਟ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।”
“ਜਿਸ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੀ ਮਿਆਦ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਉਸਨੂੰ ਖਿੱਚਣਾ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ।”
“ਐਕਸਪਾਇਰ ਹੋਏ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਸਾਨੂੰ ਜਗਾਉਂਦੇ ਹਨ—ਜਿਵੇਂ ਪੁਰਾਣਾ ਜ਼ਖ਼ਮ ਦਰਦ ਦੇ ਕੇ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਦੇ ਚੋਟ ਲੱਗੀ ਸੀ।”
ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੀ ਖਾਣੇ ਵਾਂਗ ਹਨ—ਜਦੋਂ ਤਾਜ਼ੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਪਾਲਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਬਾਸੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਬਿਮਾਰ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।”
“ਐਕਸਪਾਇਰ ਹੋਇਆ ਰਿਸ਼ਤਾ ਖਾਮੋਸ਼ੀ ਦੀ ਇੱਕ ਲੰਮੀ ਕਿਤਾਬ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਹਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ।”
“ਰਿਸ਼ਤੇ ਖਤਮ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਚਦੀਆਂ ਹਨ—ਯਾਦਾਂ ਅਤੇ ਸਬਕ।”
“ਕਈ ਵਾਰ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੀ ਮਿਆਦ ਸਾਡੀ ਸਹਿਨਸ਼ੀਲਤਾ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ—ਜਦੋਂ ਸਹਿਣ ਦੀ ਹੱਦ ਪਾਰ ਹੋ ਜਾਏ, ਰਿਸ਼ਤਾ ਵੀ ਪਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।”
“ਐਕਸਪਾਇਰ ਹੋਇਆ ਰਿਸ਼ਤਾ ਇਕ ਦਰਦ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ—ਨਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਰਦਾ ਹੈ, ਨਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿਟਦਾ ਹੈ।”
ਜਸਵਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸ਼ਰਮਾ
ਸਸ ਮਾਸਟਰ
ਪਿੰਡ ਵੜਿੰਗ ਖੇੜਾ
ਤਹਿਸੀਲ ਮਲੋਟ
ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ
79860-27454
Leave a Reply